Sunday, April 6, 2008

DEVLETLER DANSETMEYİ ÖĞRENİYOR: DEMOKRASİ 2.0, E-DEVLET 2.0, KENT 2.0

TÜRKİYE, E-DEVLET DÖNÜŞÜMÜNDE KÜRESEL TRENİ YAKALAMAK ZORUNDA

Web 2.0 araçları; modüler ve esnek yapılarıyla eski değer zincirlerini, tüketici alışkanlıklarını, iş yapma modellerini tamamen değiştiriyor. Donuk bürokrasi ve katı hiyerarşi kendilerini küresel proje gruplarına, sanal takımlara, esnek ağlara ve katılımcı platformlara bırakıyor. Küresel dijital telekomünikasyon ağları ve web 2.0 araçları sayesinde demokrasinin ve sivil toplumun tanımı da, işleyişi de, niteliği de kökten değişiyor. Web 2.0 “e-konomi”si artık sadece yeni bir teknoloji değil, devlet düzenlemelerini ve vatandaş deneyimlerini de radikal olarak değiştiren ve yenileyen bir dönüşüm. Ana fikrimiz şu: Kendisini dünya ile entegre etmekte olan bir Türkiye devleti e-devlet reformlarını gerçekleştirmek için bilgi paylaşımını, şeffaflığını, esnekliğini, hızını, ve vatandaş memnuniyetini arttırarak çağa ayak uydurmalı.

KÜRESEL VATANDAŞ UYANDI!

Ülkemizde biz kısır tartışmalarla zaman kaybededuralım, dünya şunu tartışıyor:

“2010’lu yıllarda Internetten evine yemek sipariş verebilen, dışarıdaki hava koşullarını öğrenebilen, kiraladığı filmleri takip edebilen, aldığı kitapları okuyabilen, dünyanın tüm bilgisine tek tık ile ulaşan küresel bir vatandaş; neden hala devletle ilgili işlerini bilgisayarından takip edemiyor ve halledemiyor?”

GEL VATANDAŞ GEL: BİR TIKLAMADA EVİNDEN HER İŞİNİ HALLET!

Mesela, vatandaş neden içtiği suyun kalitesini online analiz edemiyor? Vatandaş yeni çıkan yasaları neden bir tıklamayla öğrenemiyor? Vatandaş kendi mahallesinde işlenen suçlara ve bunların tarihine ulaşamıyor? Vatandaş ödediği ve ödeyeceği vergi bilgilerine neden online erişemiyor? Neden vergi ödemelerini ve faturalarını Internetten pürüzsüz takip edemiyor? Vatandaş çocuğunu gönderdiği okulda çocuğunun performansını neden göremiyor? Çocuğun öğretmenleri ile niçin Internet ortamında iletişim kuramıyor? Vatandaş belediye yetkililerine neden Internetten ulaşamıyor? Vatandaş kendi şehrindeki konserleri, tiyatroları, sergileri, sanat olaylarını, ihaleleri, konferansları, etkinlikleri neden anında Internetten göremiyor? Vatandaş sağlık problemleri ile ilgili danışmanlığı neden Internet üzerinden alamıyor? Vatandaş devlet kurumlarındaki randevularını neden Internetten alamıyor veya başvurularını niçin Internetten yapamıyor? Mesela vatandaş her başvuru için gereken demirbaş evrak olan “muhtarlıktan ikametgah” belgesini niçin e-muhtarlık sistemi ile evinden print alamıyor?

AKARSU GİBİ AKIŞKAN, ARI GİBİ ÇALIŞKAN DEVLET

Evet dostlar Türkiye olarak artık tartışacağımız, ele alacağımız konular bu tür konular olmalı. Bugün Amerika’da veya Kanada’da vatandaşlar 7 gün 24 saat vergi borçlarını, trafik cezalarını, evrak yenileme işlemlerini internet üzerinden yapıyor; sağlık, vergi, sigorta, fatura, yerel belediye bilgilerine tek tıklama ile ulaşıyorlar. Yine tanıdık bir “onlar çıktı aya, biz kaldık yaya” vakasıyla karşı karşıyayız dostlar.

Özel sektörümüz ve üçüncü sektör yenilikte hızla ileri gider ve dünya ile rekabet ederken, devletimiz ve devlet kurumlarımız niçin çağın ve teknolojinin bu kadar gerisinde kalıyor? 21. yüzyılın küresel iletişim, açıklık, esneklik, şeffaflık ve hız ortamında devlet kurumlarımızın artık devekuşu gibi “gözlerini kaparım vazifemi yaparım” deme lüksleri yok. Hantal bürokrasimizin kuş gibi hafiflemesinin zamanı hala gelmedi mi? Evrak yığınlarının dijitalleşmesinin zamanı hala gelmedi mi? Yosun tutmuş kurumlarımızın e-devlet reformları ile koşmasının ve akarsular gibi coşmasının zamanı hala gelmedi mi?

E-DEVLET 2.0 VE DEMOKRASİ 2.0: AÇIKLIK, HIZ, ESNEKLİK, KATILIM, PAYLAŞIM

E-devlet reformlarını gerçekleştirebilmek için her şeyden önce zihniyet dönüşümü gerekiyor. Internet ve küresel erişim çağında hala ülke çapında Youtube erişimin kapatan bir zihniyetten herhalde e-devlet reformu yapmasını bekleyemezsiniz. 21. yüzyılda devletin fonksiyonu koğuş ağalığı veya gardiyanlık yapmak değil, vatandaşına tüm hizmetleri kalite, hız ve esneklikle sunmak olmalı. Web 2.0’ın ve İşletme 2.0’ın temel prensipleri olan açıklık, hız, esneklik, şeffaflık, güven, katılımcılık, paylaşım ve etkileşim devlet kurumlarında da işlerlik kazandığı zaman, işte ancak o zaman gerçek demokrasiden (Demokrasi 2.0) ve gerçek sivil toplumdan (Sivil Toplum 2.0) bahsedebiliriz.

ONLINE ŞEFFAFLIK VE HESAP VERİRLİK SOSYAL PROBLEMLERİMİZİ ÇÖZEBİLİR

Ne zaman bu ülkede milletvekillerimiz, belediye başkanlarımız ve devlet kurumu yöneticilerimiz bütün yaptıkları ve yapacakları ile ilgili yüzde yüz şeffaf olurlarsa ve hesap verirlerse o zaman pek çok sosyal problemimiz kendiliğinden çözülecek. İşte o zaman kayırmacılık, rüşvet, yolsuzluk gibi kangren olmuş pek çok sosyal yaramız sona erecek. Vatandaş, devletin kurumları ve yöneticileri ile ilgili tüm icraat datasına Internet ortamında erişebildiği ve şeffaf bir ortamda onların performanslarını değerlendirebildiği zaman, işte o zaman bu ülkede demokrasi 2.0’dan bahsedebileceğiz.

ÖRNEK E-DEVLET 2.0 PROJELERİ

New York’ta ve California’da uygulanan yeni E-Devlet 2.0 projeleri konumuzun anlaşılması açısından iyi birer örnek teşkil ediyorlar. E-hükümet bilgi sistemleri sayesinde bu eyaletlerdeki stratejik kamusal bilgiler hızla halka açılıyor. Vatandaşlar oturdukları bölge hakkında eğitimden sağlığa, kültürden ulaşıma, A’dan Z’ye bütün kamusal bilgilere ulaşabiliyorlar. Vatandaşlar devlet kurumları ve yetkilileri ile Internet üzerinden kolayca etkileşime geçebiliyor, onlara şikayetlerini aktarabiliyor, başvurularını evlerinden yapabiliyor ve online takip edebiliyorlar.

“ŞEHİR” BİLGİ SİSTEMLERİ: ŞEFFAF, ESNEK, HIZLI İLETİŞİM ve RAPORLAMA

21. yüzyılın kreatif şehirleri, kompleks problemlerini çözmek için devlet - sivil toplum – medya - iş dünyası ve üniversite işbirliği modelleriyle yenilikler üretiyor. Bu işbirliğini ve kurumlar arası iletişimi sağlamak için de Internet tabanlı ağlar ve sosyal yazılımlar yoğun olarak kullanılıyor. Biz bu entegre sistemlere “ŞEHİR” Bilgi Sistemleri adını verdik. Yani, Şeffaf, Esnek, Hızlı İletişim ve Raporlama Sistemleri. Bunun en güzel örneği ABD’de uygulanan Scorecard projesi.

KOLLEKTİF ÇEVRE BİLİNCİNİ SAĞLAMAK İÇİN KULLANILAN YEREL EKOLOJİK VERİTABANLAR

New York’ta çevreyi korumak ve ekolojik felaketleri önlemek için devlet kurumları tarafından Internet tabanlı “Scorecard” projesi başlatıldı. Bu entegre proje için bir yıldan fazla zaman harcandı, 1 milyon dolarlık programlama zamanı kullanıldı. Ama değer mi, değer! Scorecard projesinde coğrafi bilgi sistemleri (GIS), web teknolojileri, bilgisayar simulasyonları, online veritabanı teknolojileri ve web 2.0 araçları en üst düzeyde entegre edilmiş ve etkin şekilde kullanılıyor. Scorecard bünyesinde yerel ekolojik problemleri tesbit edebilmek için 400’den fazla bilimsel ve devlete ait veritabanı bulunuyor. Scorecard’ın asıl gücü; çok karmaşık ve kompleks data okyanusunu bütün kullanıcılar ve paydaşlar için kolay erişilebilir ve kullanılabilir bir platforma dönüştürmüş olması. Projenin en önemli amacı, çevreyi kirleten kuruluşları takip etmek, deşifre etmek, engellemek ve aktivitelerini kamuoyuna bildirmek. Ayrıca, çevreyi iyi koruyan kuruluş ve şirketleri de ödüllendirmek. Böylece toplum önünde çevreyi koruyan ile kirleten; elmas ile kömür birbirinden ayrılıyor. Kollektif bir çevre bilinci ortaya çıkıyor.

21. YÜZYILIN ŞEHİR BİLGİ SİSTEMLERİ

Scorecard sistemine posta (zip) kodlarını giren ziyaretçiler bölgeleri ile ilgili her tür ekolojik bilgiye, rapora, çevre problemlerine, çözüm projelerine anında ulaşabiliyor. Siz yerel bölge haritaları üzerinde, örneğin mahalleniz veya caddeniz üzerinde fare ile gezerken o mekanın ekolojik bilgileri anında elinizin altında beliriyor. Merak ederseniz detaylara tıklıyorsunuz. Mesela, şehrinizde hangi fabrika en çok havayı kirletiyor veya hangi şirket çevreye yılda ne kadar toksik madde atıyor? Örneğin ev almak istiyorsunuz, kentinizde en temiz semt ve mekanlar nerede? Bir tıklama ile bütün bu bilgilere ulaşabiliyorsunuz. Scorecard sayesinde tüketiciler çevreyi kirleten şirketlerin tüm aktivitelerini ayrıntılarıyla Internette görebiliyor ve onlara online tepki gösterebiliyor, yöneticilere ve gerekli mercilere anında e-mail ile şikayetlerini bildirebiliyorlar. Benzer problemleri yaşayan vatandaşlar forumlarla birbirlerini bulabiliyor, beraber hareket edebiliyor, hatta çözüm için beraber tedbir alabiliyorlar.

BELEDİYE 2.0 VE SİVİL TOPLUM 2.0

Scorecard’ı belediyeler, emlak şirketleri, çevre kuruluşları, medya kurumları ve şirketler de kullanıyorlar. Aynı şekilde bu datayı kullanan sivil toplum kuruluşları şirketlere lobilerle baskı kurabiliyor ve yaptırım uygulayabiliyor. Scorecard sayesinde Uğur Dündar’a gerek kalmıyor; çünkü kamuoyu çevre ve oturdukları bölge konusunda ayrıntılı olarak bilgileniyor, neler olup bittiğini anında görüyor, hatta STK’lar yoluyla çevre skandallarını bizzat önlüyor ve cezalandırıyor. İşte 21. yüzyılın network temelli devlet – toplum işbirliği ve sivil toplum katılımcılığı modeli! Siz bu örnekte yer alan modellere isterseniz E-Devlet 2.0, Belediye 2.0, ve Sivil Toplum 2.0 adı verebilirsiniz.

ELEKTRONİK MAHALLE TAKİP SİSTEMLERİ

Bir başka örnek UCLA ve Los Angeles’taki STK’lar tarafından geliştirilen ve California eyaletinde uygulanan California Bölgesel Bilgi ve Takip Sistemi. Bu sistemin amacı bölgelerdeki sosyal problemlerin çözümüne katkıda bulunmak. Bu problemlerin başında fakirlik, yüksek suç oranları ve uyuşturucu geliyor. Sistemde bütün bölgesel ve yerel kurumların (hastane, üniversite, gazete, belediye, devlet kurumları, STK’lar, şirketler vb.) veri havuzları sistemde entegre edilmiş. Böylece bölgeniz ve mahallenizle ile ilgili her tür sağlık, çevre, eğitim, ulaşım, altyapı, mimari, kültür, spor, ekonomi bilgisi bu sistemde tek tıklama ile elinizin altında bulunuyor. Sistemde bölgesel problemlerin hepsiyle ilgili ayrıntılı bilgiler, istatistikler, raporlar, çözüm yolları ve projeler de yer alıyor. Sağlık haritalarında bölgelerin sağlık problemlerine, eğitim haritalarında ise eğitim problemlerine tıklıyor ve bilgi sahibi oluyorsunuz. Bölgenizdeki spor gruplarını, gençlik gruplarını, dini cemaatleri, yeni yatırımları, araştırma projelerini, düzenlenen etkinlikleri görebiliyorsunuz. STK iseniz, seçtiğiniz bir bölgesel problem ile ilgili çözüm sunabiliyor, proje hazırlayabiliyorsunuz. Şirket iseniz, bu problemlerin çözümü için sponsor olabiliyorsunuz. Farklı kurumlarla işbirliği yapabiliyor, ortak proje üretebiliyorsunuz.

SİNERJİK EKOSİSTEMLER

California Bölgesel Bilgi ve Takip Sistemi sayesinde bölgenin yerel problemleri anında tesbit ve takip ediliyor, büyümeden kontrol ediliyor. Kurumlar birbirlerine çamur atmak ve birbirinin önünü tıkamak yerine ortak paydada buluşuyor, beraberce çalışıyor, ve problemlere çözüm buluyorlar. STK-üniversite-devlet-medya ve iş dünyası arasında güçlü ve yenilikçi işbirliği networkleri kuruluyor. Ortada yüzbinlerce dolarlık yatırımlar, işbirliği bütçeleri, konsorsiyumlar, ARGE ve think tank projeleri dönüyor. Farklı kurumlardan sanal proje takımları sosyal yeniliklere imza atıyorlar. Herkes hem bölgeden, hem birbirinden, hem problemlerden, hem de çözüm çabalarından haberdar olduğu için de, kurumlar arası inanılmaz bir sinerji ve işbirliği modeli ortaya çıkıyor. İşte biz buna 21. yüzyılın Sinerjik Ekosistemleri diyoruz. Sinerjik ekosistemleri ve kurumlar arası işbirliği sayesinde çözümü zor toplumsal problemler tesbit ediliyor ve bunlara yönelik sosyal yenilik modelleri geliştiriliyor.

21. YÜZYILIN SOSYAL YENİLİK PLATFORMLARINI OLUŞTURMAK

Türkiye'nin pek çok kangren olmuş sosyal problemini çözmek için 2.0 oluşumlar yeni ufuklar açabilir. Tek bir örnek yeterli olacak: İstanbul'un trafik sorunları için her vatandaşın ve her kurumun katılabileceği bir fikir ve proje platformu oluşturulduğunu düşünün. İnternette İstanbul Belediyesinin portalında herkes kendi birikimini bu havuza dökecek. Ödüllü proje yarışmaları olacak ve ortaya çekici ödüller konacak. Üniversiteliler, öğrenciler, okullar, profesyoneller yarışacaklar. İstanblog kurulacak. Herkes fikir üretecek ve tüm kentle fikirlerini paylaşacak. Kurumlar ve şirketler birikimlerini ortaya koyan projeler geliştirecekler. Üniversiteler bu konuda araştırmalar yapacaklar. STK’lar bu konuda proje geliştirecekler. Genç profesyoneller ve üniversiteliler projenin öncüleri olacaklar. Öğrenciler projelerini ve tezlerini bu konuda geliştirecekler. Şehir planlamacıları, belediye yetkilileri, şoförler, mimarlar, mühendisler, polisler dahil herkes kendi bilgisini, becerisini, fikirlerini, yeteneklerini ortaya koyacak. İşin psikolojisinden hukuk boyutuna, mühendisliğinden STK boyutuna, eğitimden organizasyonuna müthiş bir disiplinler arası veri havuzu ortaya çıkacak. Trafik kazalarının istatistikleri, raporları, tüm trafik araştırmaları sitede yer alacak. Vatandaşlar yol ve trafik durumlarındaki son güncellemeleri bu portaldan takip edebilecekler. Ayrıca, trafikte hatalı davranışları anında rapor etmek için telefon, e-mail, online başvuru formları, kriz hattı ve cep mesaj hatları bulunacak. Vatandaşlar bölgeleri ile ilgili trafik sorunlarını ve şikayetlerini anında yetkili mercilere bildirebilecekler. Online belediye ve polis hatları ve danışmanlar da devrede olacak. Sitede ek olarak İstanbullular için trafik bilinçlendirme kitapçıkları, podcast ve videoları da olacak. Özellikle yayalar ve sürücüler için trafik psikolojisi, davranış ve tutumlar ele alınacak. Kelebek etkisi vurgulanacak (Sen trafik canavarını durdurabilirsin. Pozitif değişimi sen başlatabilirsin. Değişim sende başlar). Sitede ayrıca öğretmenler için malzemeler ve okullarda kullanılmak üzere trafik eğitimleri, simulasyonlar, çizgi filmler de yer alacak. Bu portal, Türkiye’nin metropolü İstanbul’un trafik sorunlarını ve çözüm önerilerini ortaya koyan web 2.0 platformu olacak. Kısacası trafik problemi halka açılacak. Her kesimden, her meslekten, her kurumdan fikir, öneri ve proje yağacak. Düşünün, toplum tarafından kucaklanacak böyle entegre bir sivil toplum 2.0 projesi İstanbul trafiği için umulmadık açılımlar ve çözümler getirecektir. Bu sadece bir örnek. Kıssadan hisse: Türkiye'nin sosyal yenilik, inovasyon, profesyonel gelişim, teknoloji, sosyal sorumluluk, yönetim ve liderlik alanlarında web 2.0 platformlarını acilen kurmalıyız.

TÜRKİYE’DE İKİ YENİ SEKTÖRÜN OLUŞMASI İÇİN GAYRET LAZIM

Ülkemizin sosyal problemrini çözebilmek için belki de sıradışı, akışkan, dinamik, esnek, holistik, kreatif çözümler bulmak gerek. Biraz uç bir öneri olacak ama bence Türkiye’de sosyal yenilik üretimi için belki de aşağıdaki iki önemli bileşenin gelişmesi gerekiyor:

1) KAR GÜDEN ETKİN DEVLET SEKTÖRÜ VE ÜÇÜNCÜ SEKTÖR: Devlet kurumları ve STK'lar özel sektör kadar etkin, hızlı, esnek ve rekabetçi stratejilerle çalışmak zorunda. Burada devlet kurumları ve STK'lar özel sektör mantığıyla kar yapsın demiyorum; onlar kadar etkin, yenilikçi ve rekabetçi olsun diyorum.

2) KAR GÜTMEYEN ÖZEL SEKTÖR: Şirketler sosyal sorumluluk amacıyla topluma katkı için sosyal içerikli projeler üretmeli ve tüm paydaşlarla işbirliği içine girmeliler. Türk şirketleri eğitime, çevreye, topluma ve ARGEye stratejik öncelik vermeliler. Ülkemizden de en az Bill Gates ve Warren Buffet kadar cömert işadamları çıkmalı ve pamuk ellerini ceplerine atmalılar.

KENT 2.0: 21. YÜZYILIN KOZMOPOLİT METROPOLLERİ

Devletlerin 21. yüzyılı yakalamalarında ana motor vazifesini kozmopolit metropoller üstleniyor. Bu yazının sonunda sizleri Kent 2.0 kavramı ve bunun çağrıştırdıkları ile başbaşa bırakmak istiyorum. Bulundukları ülkelerin gözbebeği ve küresel vitrinleri konumunda olan California, New York, Paris, Tokyo, Sidney, Montreal, Şangay, Seul, Londra, Barselona, Vancouver, Stockholm, İstanbul.. 21. yüzyılın kozmopolit metropolleri, mıknatıs kentleri ve büyülü şehirleri.. Bu şehirleri küresel cazibe merkezi yapan şeyler nelerdir? Bu şehirler bilgi ekonomisinin, sanat ve kültür turizminin, dünya çapında üniversitelerin, evrensel kalitede eğitim kurumlarının, güçlü sivil toplum kuruluşlarının, vizyoner şirketlerin, teknoloji üretim ve ARGE merkezlerinin, enstitülerin kalbi. Bu şehirlerde hareketli kültür ve sanat hayatı ve kozmopolit yaşam tarzları var. 21. yüzyılın şehirlerinde sosyal etkin networkler, yenilik üretim merkezleri, kreatif tasarım atölyeleri, kent araştırma merkezleri, teknolojik tasarım merkezleri var. 21. yüzyılın şehirlerinde ilham merkezleri, keşif ve hayal atölyeleri, dijital kütüphaneler, sanat veritabanları, yeni yaşam tasarımları, ilham verici iş ortamları, çocuk yetenek merkezleri, ekolojik yaşam alanları var. 21. yüzyılın şehirleri farklılıkların zenginliğine, yenilikçi kültürlere, sanat vizyonuna, kültür altyapısına ev sahipliği yapıyor. 21. yüzyılın şehirlerinin özgün birer kimlikleri, entegre kent mimarileri ve kreatif ekonomileri var. 21. yüzyılın şehirleri birer yetenek okyanusu aslında. 21. yüzyılın altın yetenekleri bu kentlere göç ediyorlar ve yetenek göçleri bu kentleri zenginleştiriyor. Dünyanın önde gelen yeteneklerini çeken kentler de akışkan kreatif sektörleriyle 21. yüzyılı yeniden tasarlayanlar oluyor.